Verpakkingsmachines moeten in 2027 voldoen aan de Machineverordening

Misschien wel de belangrijkste verandering die met de Machineverordening gepaard gaat zit hem in de naam: verordening in plaats van richtlijn. Waar je bij een EU-richtlijn altijd kon rekenen op uitloop van een aantal jaar vanwege de voor de verplichting benodigde omzetting in nationale wetgeving, is de Machineverordening op 20 januari 2027 niet alleen van kracht, maar ook direct rechtsgeldig voor fabrikanten, importeurs en gebruikers van machines.

Nick de With, safety consultant/ TÜV FSExpert bij Fusacon

Aanscherpen machineveiligheid verpakkingsmachines

Nick de With, die zich toelegt op advisering over machineveiligheid en functionele veiligheid, denkt dat er met de Machineverordening meer duidelijkheid komt. ‘In de loop der tijd kwamen wat inconsequenties naar voren in de terminologie. Zo stond in de Nederlandse versie van de Machinerichtlijn niet duidelijk omschreven dat bij het zelf bouwen van machines voor eigen gebruik ook CE-markering verplicht is. Nu is dat kip en klaar: als je machines voor je zelf bouwt of een samenstel van machines voor je zelf bouwt, dan ben je ook fabrikant.’

Een zelfde redenering gaat op bij het wijzigen van bestaande verpakkingsmachines. Je moet in dat geval de wijziging beoordelen op het ontstaan van nieuwe gevaren en/of risico’s. Als je daardoor de veiligheidssystemen of - maatregelen moet aanpassen, dan is dat een wezenlijke verandering die leidt tot een nieuwe CE-markering. Dat geldt ook bij samengestelde machines, wat bijvoorbeeld aan de orde kan zijn bij het uitbreiden van een verpakkingslijn.
‘De Machineverordening stelt dat je nu ook moet nadenken over de extra risico’s die kunnen ontstaan door de interactie tussen de machines. Neem bijvoorbeeld twee machines met elk een eigen noodstop. Zodra je die machines koppelt, moet je dan de noodstops ook koppelen? Ook in de praktijk van de bestaande Machinerichtlijn kom ik nog regelmatig samenstellingen tegen, die niet CE-gemarkeerd zijn. “Ik heb twee CE-gemarkeerde machines aangeschaft; dat is toch voldoende?”, hoor ik dan. Die eis is nu strakker gedefinieerd; je kunt er nu niet meer omheen lezen.’

Software in toom

De verordening gaat ook in op nieuwe digitale technologieën, die een impact op veiligheid kunnen hebben. Kunstmatige intelligentie (AI), die wordt toegepast bij visionsystemen van robots en AGV’s, moet altijd de juiste beslissing nemen bij gevaarlijke situaties. In dat kader moet je als fabrikant ook rekening houden met de zelflerendheid van dergelijke (embedded) systemen. Dat mag niet tot een gevaarlijke situatie leiden. Je moet het onder controle houden, waarborgen inbouwen dat het veilig blijft.

Wat betreft cyber security stelt de Machineverordening dat de fabrikant verpakkingsmachines moet beveiligen tegen kwalijke invloeden van buitenaf. De machine zelf moet vastleggen welke softwareversie is geïnstalleerd, wanneer en door wie die gewijzigd is en een log bijhouden van legitieme en niet-legitieme interventies.

Software komt sowieso meer in beeld. Zo is de definitie van safety componenten veranderd. Niet alleen fysieke en hardware-componenten, zoals hekwerken en safety relais, vallen daar onder, maar ook software. Safety software die apart in de handel wordt gebracht moet dus ook een eigen CE-markering krijgen.

Betere communicatie

De Machineverordening geeft de eindgebruiker meer armslag richting aanbieders bij (verpakkings)machines die van buiten Europa komen. ‘In de praktijk zijn fabrikanten buiten Europa veelal niet of heel moeilijk benaderbaar bij vragen of claims, terwijl bij hen wel de verantwoordelijkheid lag ten aanzien van de CE-markering en het technisch dossier. Die verantwoordelijkheid is nu verschoven naar distributeurs en importeurs. Die moeten zelf de machines beoordelen of ze voldoen aan de wettelijke eisen, of ze terecht de CE-markering dragen en of de fabrikant een technisch dossier heeft opgesteld.’
Daarbij past ook de verplichting voor importeurs om hun digitale en fysieke contactgegevens toe te voegen aan het productplaatje op de machine.

Digitaal

Fabrikanten zijn niet langer verplicht om de documentatie op papier aan te leveren. Dit mag nu ook digitaal, maar het moet wel printbaar zijn door de gebruiker. Dat betekent dat je niet kunt volstaan met het plaatsen van de documentatie op de HMI of in de besturingssoftware. Immers, als daar een storing is, kan je niet bij je documentatie.

Aan de slag

In eerste instantie zijn de fabrikanten aan zet om er voor te zorgen dat de machines die zij na 20 januari 2027 leveren voldoen aan de Machineverordening. Pas dan mag je op de EU-Verklaring van overeenstemming refereren aan de Machineverordening (EU) 2023/1230. Maar niemand houd je tegen als je die voor die tijd al toepast. Wat dat betreft heeft Nick nog twee tips voor de eindgebruikers: ‘Ga je de komende jaren investeren in een nieuwe machine, dan kan je aangeven dat je wil dat de machine Machineverordening-proof is, zeker op het gebied van cyber security en AI/embedded software. En besef dat je bestaande machines weliswaar niet opnieuw hoeft te CE-markeren, maar dat dit wel verplicht is als je een ingrijpende wijziging doorvoert. En dan kunnen er ook nog andere zaken naar voren komen...’