Meer gemak, minder duurzaam

Om een betrouwbare analyse te krijgen, voerden we verschillende activiteiten uit en vergeleken we de uitkomsten.

1. Een uitgebreide analyse van verpakkingsmateriaal gekoppeld aan ons eetpatroon dat het RIVM periodiek publiceert in de zogenaamde voedselconsumptiepeiling (VCP). Voor de publicatie in 2017 is gebruik gemaakt van de peiling 2012-2016. Deze VCP laat zien wat we per persoon per dag eten. In supermarkten is gekeken naar de wijze van verpakken van de producten die per dag gegeten worden en hoe deze verpakt zijn. Zo is berekend wat de maxima, minima en mediaan zijn.
2. Een aantal mensen heeft al het verpakkingsafval van enkele weken gewogen en opgedeeld naar eetmomenten, zoals ontbijt, lunch en avondeten, en andere verpakkingen zoals persoonlijke verzorging, aangeschafte artikelen, etc.
3. Er is gekeken naar extremen, zoals in hoeverre het mogelijk is om volledig zonder verpakkingsmateriaal te leven.
4. Er is gekeken naar de cijfers die het Afvalfonds jaarlijks publiceert. Uit de vergelijking van de cijfers bleek dat die van het Afvalfonds een gemiddelde waren van alle andere cijfers.

Representatief beeld

De cijfers geven een representatief beeld van de hoeveelheid verpakkingsmateriaal per persoon per dag. Sinds 2013 volgen we de cijfers van het Afvalfonds en aan de hand van gegevens van het CBS is de hoeveelheid verpakkingsmateriaal per persoon per dag bepaald. Van 2013 tot 2021 is er een groei zichtbaar van hoeveelheid verpakkingsmateriaal van 0,5%. Momenteel gebruikt een Nederlander circa 415 gram per dag. De hoeveelheid glas en metaal zijn erg constant, papier/karton neemt het meeste toe, en plastic in lichte mate. De grootste hoeveelheid verpakkingsmateriaal wordt gebruikt voor het avondeten, voor frisdranken en zuivel.

Bereiding avondeten

Om de cijfers te kunnen duiden keken we naar trends op het gebied van het bereiden van het avondeten. In 1960 besteedde men hier 55 minuten aan, nu is dat minder dan 20 minuten. Aardappels, groente, vlees vormden in 1960 de basis. Aardappels schillen en koken, vlees stoven, groenten wassen en snijden, toetje zelf koken: processen die tijd kostten. Nasi en bami uit blik, soep uit een pakje, toetjes van poeder zoals Saroma, bespaarden veel tijd.

Technische ontwikkelingen (koelkast, snelkookpan, magnetron) leverden tijdwinst op in boodschappen doen en bereiding. Door gasverpakkingen (modified atmosphere) werden kwetsbare producten, zoals vlees, kip en vis, langer houdbaar, waardoor boodschappen doen verder verminderd kon worden. Toenemende participatie van vrouwen aan de arbeidsmarkt betekende gezamenlijk minder tijd voor boodschappen doen en eten maken. Vooral plastic verpakkingen maakten dit mogelijk. Gewassen en gesneden groenten en sla, gasverpakt vlees, geheel of gedeeltelijk voorbereide maaltijden en ingrediënten voor maaltijden: allemaal gemak en tijdwinst.

Daarnaast is er meer aandacht voor portionering. Dit betekent minder voedselverspilling, maar ook meer verpakkingsmateriaal per kilogram verpakt product.

Verschillende ontwikkelingen

We hebben te maken met verschillende ontwikkelingen. De hoeveelheid verpakkingsmateriaal die we per dag per persoon gebruiken neemt toe met 0,5%. Tegelijkertijd worden individuele verpakkingen per jaar 1% lichter (zie kader). De toename is te verklaren door 1,5% extra verpakkingen die we gebruiken. Portionering vermindert voedselverspilling, geeft meer verpakkingsmateriaal, is overall duurzamer, maar verklaart niet de constante toename.

Voor het verminderen van hoeveelheid verpakkingsmateriaal per inwoner per dag zoals in de conceptversie van de Packaging and Packaging Waste Regulation wordt voorgesteld, kan gekeken worden naar een versnelling van de trend van 1% per jaar vermindering of naar gedrag van consumenten.

E-commerce wordt gezien als een reden voor meer gebruik van verpakkingsmateriaal. De cijfers van 2020 lieten dit ook zien, maar het verklaart niet de langlopende trend. Gemak dat geboden wordt door hele maaltijden op maat verpakt met kruiden, garnering, sausjes et cetera aan te bieden, zodat de consument ten minste nog iets moet doen om een goed gevoel over te houden aan het maken van het eten, is ook zeker onderdeel van de toename.

Coördinatie in de keten

Vermindering van verpakkingsmateriaal vraagt om coördinatie in de keten. Als een blik dunner gemaakt wordt, moeten de machines dunner plaatmateriaal kunnen verwerken. En de dunnere blikken moeten belastingen in de keten kunnen weerstaan door goede materiaalverdeling. Er is onderzoek nodig naar de haalbaarheid en meestal zijn investeringen nodig die in het verpakkingsveld economisch over 10 jaar worden afgeschreven. Dit verklaart de stapsgewijze materiaalvermindering.