DesignVisie: Papier en plastic

De plastic hetze

Ha Epco,

Wij kennen elkaar al wat langer. Niet lang geleden plaatste ik een repost van een bericht van jou op LinkedIn. Getiteld: “Plastic Hetze”. Het zorgde voor nogal wat reuring. Wij weten allebei dat de ene keer papier en/of karton beter is en de andere keer kunststof. Maar bij consumenten lijken karton en papier het bijna altijd te winnen. En dat is zeker niet altijd terecht. Ook zijn er helaas veel voorbeelden van extreme “greenwashing” met karton en papier. Zoals de Paper-bottle en eco.bottle met een kartonnen “jasje” om de plastic fles/zak.
Ook folies die eruitzien en aanvoelen als papier zorgen voor verwarring. Verpakkingen van kunststof zitten in de hoek waar de klappen vallen. Het terecht slechte imago van plastic zwerfafval is zeker van invloed. Als plastic ongecontroleerd in het milieu komt, is de keuze voor papier en karton veelal minder milieubelastend. Maar wanneer verpakkingen via een goed georganiseerde retourstroom gerecycled kunnen worden, scoort plastic zeker niet minder dan papier, glas, aluminium of andere materialen. Soms zelfs beter. Om dit goed te laten verlopen is niet alleen goede logistiek noodzakelijk, maar ook gedragsverandering bij de consument. Wat betreft dit laatste aspect kwamen wij al pratende op een aardig inzicht. Zou je ontwerpers niet het volgende kunnen vragen:

• wanneer de kans groot is dat de verpakking retour komt en niet in het milieu, kan de ontwerper voor kunststof kiezen.
• wanneer de kans groot is dat de verpakking wél ongecontroleerd als zwerfafval eindigt, dan kiest de ontwerper bewust niet/nooit voor kunststof. Ook niet als coating of als multilayer.
• ontwerpers moeten ervoor zorgen dat de gebruikte verpakkingsmaterialen in de toekomst de grondstof kunnen leveren voor de volgende generatie verpakkingen.

De eerste twee zijn tactisch. Wellicht minder ambitieus en misschien pragmatisch, maar als dit “kleine” idee op grote schaal wordt doorgevoerd, kan de impact groot zijn. De “Zwerfinator” zou hierbij met de data die hij verzamelt – welke  verpakkingsmaterialen, welke merken, etc. – een aardige bijdrage kunnen leveren!
Het laatste verzoek is meer voor de lange termijn. Maar het is wel de richting waar in de hele keten met alle macht aan gewerkt moet worden. Laten we de “hetzes” vergeten en laten we op de meest eerlijke en transparante wijze werken naar een zoveel mogelijk circulaire sector.

Zwerfvuil

Hey Jeroen,

Jeetje, we hadden weer een inspirerend gesprek over onze gedeelde frustraties in eerlijke communicatie over verpakkingen! Mijn column “Plastic hetze” raakte blijkbaar een gevoelige plek. Veel van de negatieve aspecten van plastic komen voort uit hoe wij mensen met afval omgaan. Ja, plastic vergaat heel langzaam, duurt jaren (geen eeuwen), maar ook glas, steen en metaal delen die eigenschap. Daarom nog wat voordelen van plastic verpakkingen: het heeft 2 tot 40 keer minder materiaal nodig dan papier, metaal en glas; het energiegebruik is gunstig (alleen papier komt in de buurt); plastic is uitstekend te hergebruiken en heel geschikt om voedselverspilling tegen te gaan. Wat velen ook vergeten is dat plastics weliswaar zo’n 13% uitmaken van huishoudelijk afval, maar door hun eigenschappen een veelvoud vervangen aan papier, metaal en glas. Oftewel, door alle plastic verpakkingen te vervangen, vergroten we de afvalberg met factor 2 tot 10.
Momenteel wordt de consument bedolven door zogenaamde  milieuvriendelijke “papieren” verpakkingen. Vaak (plastic-)gecoat papier, soms papier met plastic vensters of zelfs karton met verstopte plastic verpakking, vaak gevolgd door stoere uitspraken als ‘we besparen xx ton plastic!’ Maar, oeps, ze vergeten te vermelden dat ze 2 tot 5 keer zoveel plastic-vervanger gebruiken … Onnavolgbaar!
En dan zwerfvuil! Het gekke is: zwerfvuil is van alle tijden. Het bestaat alleen maar omdat wij afval laten slingeren. Plastic heeft als zwerfvuil dezelfde nadelen als metaal, glas en in mindere mate papier. Toch heeft plastic een reputatie doordat wij er zo’n zootje van maken. In hoeverre wordt die afvalfase meegenomen in verpakkingsontwerp? Gelukkig steeds vaker! Ik denk dat de afvalfase pragmatischer moet, een snoepwikkel is toch echt iets anders dan een pot jam. De data van de Zwerfinator geeft mooi aan welke verpakkingen als zwerfvuil eindigen, daar valt direct milieuwinst te behalen. Voor dergelijke verpakkingen kan (ongecoat!) papier dan ook een beter alternatief zijn. Wat voert de boventoon? De luide stem van marketingafdelingen? Hoeveel materiaalkennis hebben de ontwerpers? Betrek echte materiaalexperts met een brede blik. De ene multilayer is immers de andere niet, net als de actuele stand van de techniek bij recycling. In de ideale wereld gooien consumenten alles netjes in de afvalbak en wordt al ons verpakkingsafval hoogwaardig hergebruikt. We zijn goed op weg, maar kunnen nog veel verbeteren!