Het nieuwe statiegeldsysteem

Vanaf 1 juli dit jaar komt er 15 cent statiegeld op frisdrank- en waterflesjes en vanaf 31 december 2022 wordt er ook statiegeld geheven op blik. Met de invoering hiervan maakt staatssecretaris Stientje van Veldhoven van Infrastructuur en Milieu een einde een lange politieke strijd. Voor de frisdrankproducenten en de retail heeft het nieuwe statiegeldsysteem grote impact.

Wilt u geen verpakkingsnieuws meer missen? Meld u aan voor de VerpakkingsManagement Nieuwsbrief

Jaarlijks worden in Nederland 800 miljoen kleine plastic flesjes verkocht. Daarvan belanden er 100 miljoen op straat. Statiegeld moet die hoeveelheid verminderen. Om het bedrijfsleven de tijd te geven het retoursysteem te organiseren, kreeg het 14 maanden de tijd. Op 1 juli aanstaande is het zover. Het statiegeld zal 15 cent per flesje bedragen. De kosten zijn voor het bedrijfsleven zelf.

In februari hakte Van Veldhoven ook de knoop door voor blikjes, omdat deze niet afnemen in het milieu, maar toenemen. Vanaf 31 december 2022 komt er ook statiegeld op blik. Het doel van deze maatregel is de circa 1,8 miljard blikjes die jaarlijks over de toonbank gaan in te zamelen en te recyclen in plaats van dat deze in ons milieu belanden.

Innamepunten statiegeldflessen

Supermarkten, bemande trein- en bemande tankstations langs de snelweg, en grotere cateraars: alle zijn straks verplicht om statiegeldflessen in te nemen. Het wordt een open inleversysteem: de consument kan inleveren bij alle innamepunten. Het maakt niet uit waar hij of zij de flessen heeft gekocht. Overigens vallen alleen de plastic flessen van frisdranken en waters in het statiegeldsysteem. Sap- en zuivelflesjes vallen buiten het statiegeldsysteem.

Statiegeld-logo

In het nieuwe systeem krijgt elke PET-fles een nieuwe barcode en een nieuw statiegeld-logo. Achter de schermen bij de frisdrankfabrikanten werken grote teams aan een enorme ombouwoperatie. Alle etiketten moeten worden voorzien van het statiegeld-logo en een nieuwe barcode.

‘Wanneer het niet op tijd lukt om het label aan te passen, kan het statiegeldfles-logo met een sticker op de fles worden aangebracht’, aldus Statiegeld Nederland.

Fabrikanten konden al vanaf 1 april de grote PET-flessen met de nieuwe barcodes op de markt zetten. Vanaf 1 juni is dit ook voor de kleine PET-flessen (met statiegeld) mogelijk. Op 1 juli 2021 is een fabrikant verplicht om alleen de nieuwe barcodes uit te leveren. Retailers mogen de oude barcodes verkopen tot ze op zijn.

Net als in het huidige systeem, vergoeden retailers de door consumenten ingeleverde flesjes rechtstreek aan de klant. Zij zamelen ze in en sturen ze naar Statiegeld Nederland die het statiegeld verrekent met de fabrikanten.

‘Doordat er nu ook kleine PET-flessen worden ingeleverd, betekent dit uiteraard dat er aan de achterkant meer flessen vervoerd moeten worden’, meldt Centraal Bureau Levensmiddelenhandel (CBL). ‘De supermarkten bereiden zich hier momenteel op voor en de betreffende medewerkers worden hierop voorbereid.’

Dat de druk hoog is bij de retail blijkt wel uit de opmerking van het CBL ‘dat retailers graag meer tijd van de overheid hadden gekregen om de invoering van statiegeld op kleine flesjes voor te bereiden.’

Inzameling retail

De afgelopen 14 maanden heeft leverancier TOMRA supermarkten voorzien van nieuwe of aangepaste emballage-automaten. Tot op heden herkenden de oudere automaten in de supermarkt ingenomen flessen hoofdzakelijk op vorm. Bij het nieuwe statiegeldsysteem is herkenning op vorm én barcode verplicht. Veel oudere automaten zijn daarom uitgerust met een extra barcodelezer. Wanneer dit niet meer mogelijk was, is de automaat vervangen.

Wanneer de flessen door de automaat zijn ingenomen, zijn twee manieren mogelijk om deze vervolgens te verwerken. Het is mogelijk om het bestaande systeem te handhaven, waarbij plastic flessen na de inname gesorteerd worden in big bags en elders verder worden geteld en verwerkt. Supermarkten kunnen er echter ook voor kiezen om de plastic flessen, en in de toekomst ook blikjes, in de winkel al te compacteren. De flessen gaan dan door een wals met pinnen, zodat ze gelijk ontwaard worden. Vervolgens kunnen de flessen direct door naar een recyclingbedrijf. Dit bespaart logistieke bewegingen en werk in de keten. Om die reden krijgen de supermarkten dan ook een hogere “handling fee” - een financiële vergoeding per item - van Statiegeld Nederland.

Daarnaast zijn er vrijstaande emballage-automaten beschikbaar. Deze zijn vooral geschikt om in te zetten bij andere verkooppunten van plastic flessen, zoals tankstations en cateringlocaties.

TOMRA: ‘Compacteren is beter’

In Nederland staan er momenteel zo’n 4.000 emballage-automaten. TOMRA adviseert haar klanten om, als de ruimte het toelaat, direct te kiezen voor een compacteersysteem. ‘De huidige statiegeldmarkt bestaat uit zo’n 650 miljoen grote plastic flessen’, vertelt Mark Delwig, commercieel directeur bij TOMRA. ‘Daar komen vanaf juni 950 miljoen kleine flesjes bij. Vanaf eind 2022 breidt dat zich uit met 1,8 miljard blikjes. Een totaal van 3,4 miljard verpakkingen. Dat is een enorme volume-uitbreiding en zal veel druk geven op de emballage-automaten en bijbehorende “backroom”; de installatie achter de automaat. Aangezien de blikjes open zijn, kan er bovendien gemakkelijk vloeistof lekken. Bij het compacteren vallen ze direct in een verzamelbak en dat bespaart schoonmaakwerk. En logistiek gezien is compacteren natuurlijk een stuk handiger.’

Verandering bij groothandel

Bij de groothandel verandert er meer. De groothandel vergoedt momenteel de ingeleverde emballage zakken rechtstreeks en direct aan de klant. Op dit moment worden de emballage-zakken alleen gevuld met grote PET-flessen. Hierdoor kan het aantal PET-flessen, en dus ook het bedrag, redelijk nauwkeurig worden vastgesteld: 230 flessen in een bigbag en 60 flessen in een smallbag.

Vanaf 1 juni 2021 worden de zakken zowel met kleine als grote PET-flessen gevuld. Hierdoor is het niet meer vast te stellen hoeveel PET-flessen er in een zak zitten. Een telling is hiervoor noodzakelijk. Deze telling gebeurt vanaf juni door Statiegeld Nederland.

Klanten van groothandels kunnen daarom vanaf 1 juni alle grote en kleine PET-flessen aanleveren in emballage-zakken. Maar omdat de telling door Statiegeld Nederland wordt uitgevoerd, moeten de emballage-zakken vanaf dan worden voorzien van een sluitstrip inclusief barcode. Deze barcode ontvangt de klant van Statiegeld Nederland. Zo kan Statiegeld Nederland gemakkelijk herkennen van wie de emballage-zak is en weet het precies wat er met het statiegeld moet gebeuren. Alle verenigingen, cafés en restaurants die grote en/of kleine PET-flessen retour gaan geven aan hun groothandel moeten zich aanmelden bij Statiegeld Nederland. Zij moeten klant worden bij Statiegeld Nederland om het emballagebedrag van de retour gegeven flessen te ontvangen.

Statiegeld Nederland

Het huidige Nederlandse statiegeldsysteem op grote PET-flessen (25 cent statiegeld) bestaat sinds 2006. Voor de verwerking van de flessen en de verrekening van het statiegeld is de Stichting Retourverpakking Nederland (SRN) in het leven geroepen. Deze stichting coördineert het inzamelsysteem. Hiervoor heeft het twee telcentra opgericht, één in Utrecht en één in Tilburg.

Deze telcentra nemen de flessen van de retailers in. Ze worden aangeleverd in grote blauwe zakken. Om fraude te voorkomen, controleert het telcentra iedere vrachtwagen op het juiste aantal zakken. Operators legen de blauwe zakken vervolgens in speciale telmachines die de flessen scannen om te zien welk merk is ingezameld en telt de aantallen. Op basis hiervan wordt het statiegeld verrekend.
Daarna worden de flessen geplet en gaan ze in balen naar een recycler, die de flessen verwerkt. Het verwerkte materiaal wordt onder andere gebruikt voor nieuwe flessen.

‘Het idee was dat het telcentrum zo’n 3,5 jaar zou bestaan, want men ging er vanuit dat statiegeld weer zou verdwijnen’, zegt Raymond Gianotten, directeur Statiegeld Nederland. ‘Maar de industrie haalde de doelstellingen niet en het statiegeldsysteem bleef bestaan. We zijn nu ruim tien jaar verder en het systeem wordt nu uitgebreid naar grotere volumes.’

Recycling

Recyclebedrijf Morssinkhof Plastics maakt van de ingezamelde flessen weer regranulaat om weer nieuwe frisdrankflessen van te maken. Het proces start met het scredderen van de flessen in kleine stukjes plastic van rond de 10 vierkante centimeter. Het materiaal wordt gezeefd, zodat relatief grote delen, zoals bijvoorbeeld aluminium stukken, er uit kunnen worden gehaald. Daarna vermaalt het recyclebedrijf het plastic naar stukjes plastic van 10 tot 15 mm2. Die stukjes gaan een waterbad in en door het soortelijke gewicht zinkt het PET en blijft het HDPE van de doppen en etiketten drijven, zodat de twee materialen worden gescheiden.

Een hot wash installatie maakt het PET schoon waarna het op kleur wordt gesorteerd. Tot slot smelt Morssinkhof de PET-deeltjes om naar granulaatkorrels waar weer nieuwe PET-flessen van worden gemaakt.