Goed verpakken essentieel in strijd tegen foodwaste

De stichting Samen Tegen Voedselverspilling is op veel fronten de strijd aangegaan. Dat doet ze onder meer via een zeer informatieve website die gericht is op consumenten en bedrijven. Bij consumenten is een verbetering te zien. In 2022 was er 30% minder verspilling in vergelijking met 2010. Het is nu nog 33,4 kg vast voedsel per persoon.

Toine Timmermans, programmamanager Duurzame Voedselketens bij WUR en directeur van de stichting Samen Tegen Voedselverspilling, ziet dat ook bedrijven nu eindelijk inzien dat ze geld kunnen besparen met de strijd tegen voedselverspilling in de keten. ‘Een aantal bedrijven heeft echt een slag gemaakt. De belangrijkste voorwaarde is dat ze het opnemen in hun strategie. Unilever is een goed voorbeeld met de Food Waste Warriors aanpak.’

Toine Timmermans

Supermarkten in actie

‘In de supermarkt zien we inmiddels een verlaging van 10-30%’, vervolgt Timmermans. ‘Albert Heijn heeft nu een ambitieuze doelstelling om hun totale footprint te verlagen met 45% in 2030. Het terugdringen van de voedselverspilling in de hele keten is hierin een essentieel onderdeel. Een van de middelen is het hanteren van dynamische prijzen. Naarmate de houdbaarheidsdatum nadert, wordt de prijs lager.’

Houdbaarheidsdatums ouderwets

De stichting ziet dus overal in de keten verandering, maar heeft nog wel belangrijke hobbels te nemen. ‘Neem bijvoorbeeld de wetgeving. Die dwarsboomt soms de introductie van technieken om voedselverspilling te bestrijden. Een vaste houdbaarheidsdatum, TGT of THT, is leidend. Een ouderwets systeem’, aldus Timmermans. ‘Er zijn voldoende technieken die de echte houdbaarheid van een product nauwkeuriger bepalen, afhankelijk van de condities, en zo dus ook weer voedselverspilling kunnen voorkomen.’ Hij noemt sensoren die al een aantal jaren beschikbaar zijn. In 2013 wonnen ze samen met NXP de Food Valley Award voor een sensor-tag die houdbaarheid nauwkeurig kan voorspellen. ‘Grootschalige toepassing in de praktijk mag nog niet want de warenwet schrijft voor dat er een geprinte houdbaarheidsdatum moet zijn. Er is al enkele jaren afstemming met de overheid over het toepassen van Tijd Temperatuur Indicatoren (TTI) en onder welke voorwaarden dat zou kunnen. Als volgende stap heeft de NVWA en het ministerie van VWS toestemming gegeven een praktijkpilot te starten met een TTI die een flexibele TGT-datum aangeeft die wordt geplaatst op een verpakking met vers pluimveevlees.’

Gedragsprobleem

Voedselverspilling tegengaan vraagt zeker niet alleen technologische oplossingen. Samengevat is er sprake van een gedragsprobleem en een informatieprobleem. Je zou zeggen dat het financiële verlies voldoende prikkel is, maar de ervaring van Timmermans is dat hameren op het financiële verlies niet genoeg is. ‘Vreemd genoeg zijn bedrijven wat dat betreft niet altijd rationeel. Een verankering in de strategie en een concrete doelstelling is een voorwaarde om voedselverspilling tegen te gaan. Je hebt een concreet doel nodig, inzicht door echte metingen uit te voeren, én actie. Pas dan zie je beweging.’

Lagere voetafdruk

Succes in de strijd tegen voedselverspilling betekent behalve kostenbesparingen een verlaging van de voetafdruk. ‘Als dit ketenbreed wordt aangepakt, scheelt dat heel veel CO₂-uitstoot. Voedselverspilling tegengaan is tenslotte een maatregel die in de top drie staat van meest impactvolle oplossingen. En de scope 3 en klimaatregels versnellen het project, ook bijvoorbeeld door reststromen uit je eigen keten te gebruiken die anders verspild zouden worden. Je zou kunnen spreken van de perfecte mix – of de perfecte storm – en dat is wat we nodig hebben. Maar minder verspilling is niet genoeg. Een andere oplossing in de top drie is te zorgen dat ons dieet plantaardiger wordt.’

Weinig impact verpakking

Maar bij de bestrijding van foodwaste gaat het ook over verpakkingen, die immers een grote rol spelen bij de conservering en het transport naar retail en uiteindelijk de consument. ‘Het gaat vaak over de impact van de verpakking. Die wordt heel duidelijk als je naar de impact van voedsel kijkt. Een derde van onze totale CO₂-uitstoot is te relateren aan het voedselsysteem en daarbinnen is de impact van de verpakking gemiddeld slechts 5%. Dat betekent dat 95% van de uitstoot een andere herkomst heeft bijvoorbeeld de productie, verwerking en logistiek.’

Grofweg de helft van alle verpakkingen is bestemd voor food, maar doordat aanwezige voedselresten die verpakkingenstroom vervuilen, is recycling vaak een probleem. ‘Dus als je voedselverspilling aanpakt door een gemakkelijk te ledigen verpakking, zorg je ook voor een hogere recyclinggraad. In Scandinavië is er al een wettelijke eis aan supermarkten dat ze bij de reststromen uit de winkels de verpakkingsmaterialen moeten scheiden van de voedselresten. Zodat de gescheiden stromen beter te verwerken zijn, de plantaardige voedselresten bijvoorbeeld voor veevoer. Dat is weer zo’n stap die gaat helpen, al is voorkomen van de reststromen natuurlijk veel beter.’

Integrale oplossing

‘Bedrijven snappen het nu wel en de overheden moeten nu zorgen voor een wetgevend kader en niet via verboden en single issues, maar via verduurzaming van het voedselsysteem. De bedrijven voelen dat ze zich moeten laten horen.’ Timmermans noemt voorbeelden van bedrijven die de strijd tegen voedselverspilling bevorderen, zoals Perfotec en OPack Group. ‘Je ziet dat foodbedrijven naar hun verpakkingsleverancier gaan voor een oplossing, maar daardoor komt er geen integrale oplossing.’

Duwtje nodig

Er is beweging, maar het kan veel sneller. ‘Soms heb je een duwtje van de wet nodig’, zegt Timmermans. ‘Er komt nu eindelijk een iets stoerder beleid en dat maakt de markt van het voedselsysteem beter. Als stichting zijn we voor een deel regisseur en het stelt mij dan teleur hoeveel tijd het kost. Waarom niet: laten we het morgen gaan doen? Overal is een duwtje nodig en dat duwtje komt gelukkig steeds vaker vanuit de bedrijven zelf, maar soms is gewoon wetgeving nodig.’

Verpakken versus verliezen

Samenwerkingsvormen helpen de industrie verder. ‘In de voedingsmiddelenindustrie wordt hard gewerkt aan een duurzame oplossing om de hoeveelheid plastic verpakkingen te reduceren. Maar de barrières die plastic kan bieden, voorkomen juist voedselverlies doordat ze de shelf life verlengen. Met het topsectorproject Verpakken vs. Verliezen, dat deze zomer wordt afgerond, is gewerkt aan concrete casussen waar zowel een meer duurzame verpakking en minder verspilling het uitgangspunt was. Daarnaast is door WUR een rekentool ontwikkeld die bedrijven kan helpen om langs meerdere dimensies de duurzaamheid van een productverpakkingscombinatie te bepalen. Het onderzoek gaat gewoon door en met nieuwe samenwerkingsvormen blijven we stappen zetten’, voor een verdere reductie van foodwaste.

Verspillingsvrije Week

Samen Tegen Voedselverspilling richt zich op het voorkomen, verminderen en verwaarden van voedselverspilling in de hele voedselketen en heeft veel stakeholders. Een van de activiteiten is de Verspillingsvrije Week, die consumenten in heel Nederland uitdaagt en helpt om een week niets weg te gooien. Het doel is dat in de week van 11-17 september minimaal 150 organisaties meedoen. Zo rapporteren supermarkten al een aantal jaren hun verspillingscijfers. De FNLI is een belangrijke partner vanuit de levensmiddelenindustrie. Maar ook industriële bakkers, de aardappelverwerkingssector en de zoetwarenindustrie rapporteren over hun reststromen. Dit jaar gaan drie extra sectoren rapporteren, waaronder de vleesverwerkingssector en alle bedrijfscateraars. Zo komen de stromen goed in beeld. Want meten is weten.