Onderzoek MVO Nederland in circulair en inclusief ondernemen

Het onderzoek werd in 2020 en 2021 uitgevoerd en bestond uit een verkennende survey, ingevuld door 110 organisaties, verdiepende interviews met negen organisaties en een Community of Practice”: vijf bijeenkomsten waarin tien bedrijven zich verdiepten in elkaars omgang met circulariteit en inclusie.

Wat is circulair en inclusief ondernemen?

‘Circulair ondernemen gaat over verminderd grondstof- en materiaalgebruik, door materialen zo lang mogelijk in een kringloop te houden. Inclusie gaat over meer diversiteit op de werkvloer. In de nieuwe economie telt iedereen mee en is elk talent nodig. Onze samenleving is heel divers, maar dat zien we onvoldoende terug in het bedrijfsleven.’

Hoe betrek je ondernemers bij circulariteit en inclusie?

‘Bedrijven die circulair en inclusief zijn, zijn toekomstbestendiger, zo bevestigt ons onderzoek. Nu heeft het  gemiddelde MKB-bedrijf acht mensen in dienst. ‘O ja, dat ook nog …’, denken ze dan. Daar moeten we doorheen breken. Circulariteit en inclusie moeten de kern van de business  worden, terwijl bedrijven vaak vanuit andere principes zijn ontworpen. Het vergt leiderschap om die transitie vorm te geven.’

Waarom circulariteit en inclusie in één onderzoek?

‘Beide thema’s passen bij maatschappelijk verantwoord of duurzaam ondernemen. In het netwerk van MVO Nederland zitten verschillende organisaties waarin circulair en inclusief ondernemen samengaan. Soms bijvoorbeeld omdat een circulair bedrijfsmodel arbeidsintensiever is, en werkzaamheden omvat die geschikt zijn voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Wij hebben onderzocht hoe organisaties die nu al circulair en inclusief ondernemen dat doen. Hoe pakken zij deze thema’s juist in hun samenhang op? En wat zijn daarbij de succesfactoren of mogelijke blokkades?’

Wat zijn de drie belangrijkste inzichten?

1. ‘Verbind circulariteit en inclusie goed met elkaar, binnen één duurzaamheidsstrategie die aansluit bij de kern van je  bedrijf, want dan word je toekomstbestendig. Circulariteit en inclusie zijn nu nog vaak op verschillende plekken in een  organisatie belegd. Circulariteit wordt gezien als een technisch duurzaamheidsthema, inclusie als een zacht, sociaal thema. Ga je deze twee zaken vanuit één gezamenlijk beleid ontwikkelen, dan versterken ze elkaar veel meer.’
   
   
2. ‘De samenhang van beleid en activiteiten maakt dat bedrijven succesvol zijn. Stel als ondernemer expliciete doelen vast rondom inclusie en circulariteit. Maak vervolgens  middelen vrij, leg concrete stappen en acties vast, en beleg verantwoordelijkheden, op alle niveaus. Wanneer iedereen in het bedrijf bij deze thema’s betrokken wordt, is de waarde voor het bedrijf namelijk veel groter dan wanneer inclusie en circulariteit slechts de hobby van het management zijn.’
   
   
3. ‘Leer als bedrijven van elkaar. In onze “Community of Practice” was er een producent die voorheen retour gezonden tassen grootschalig van de hand deed aan een afvalopkoper. Nu worden die tassen rendabel gerepareerd door een sociaal ontwikkelbedrijf, om opnieuw op de markt te worden gebracht.  Zo koppelde deze producent binnen een rendabele businesscase circulariteit aan inclusie.’

Kun je iets zeggen over de businesscase van circulair en inclusief ondernemen?

‘Deze vraag moet je eigenlijk omdraaien. Er is geen  businesscase voor niét circulair en inclusief ondernemen. Kijk ernaar alsof je een dijk wilt aanleggen. Voor geen enkele  individuele ondernemer is de aanleg van een dijk rendabel.  Maar je wilt toch dat zo’n dijk er komt. Dus dan moet je met elkaar samenwerken, in de hele keten. Dat is precies wat MVO Nederland beoogt, als netwerkorganisatie: partijen samenbrengen, zodat we met elkaar naar een nieuwe, duurzame economie toegaan. Daarin wordt niet alleen naar financieel  gewin gekeken, maar ook naar circulariteit, inclusiviteit, groene energie, biodiversiteit, echte prijzen en transparante ketens. Dat noemen wij “Nieuwe Rijkdom”. En mocht je als bedrijf niet vanuit morele overtuiging aan de slag willen, dan blijkt uit die zojuist aangehaalde wetgeving dat je er op termijn ook niet meer omheen kunt.’

Heeft MVO Nederland een slotpleidooi voor de verpakkingsindustrie?

‘Jazeker. Stel een integrale duurzaamheidsstrategie op, en doe dat op C- niveau (het hoogste hiërarchische niveau, red.).  Want in een industrie die veel energie, natuurlijke grondstoffen en water verbruikt, is circulariteit cruciaal. En wat inclusiviteit betreft: de vergrijzing in de sector hoeft geen uitdaging te zijn, het is juist een kans om een inclusiever beleid te voeren. Dat gaat uiteindelijk nog financieel renderen ook: bedrijven die nu al circulair en inclusief ondernemen combineren, bouwen een onderscheidend voordeel op ten opzichte van hun concurrentie.
‘En tot slot een specifieke oproep aan de vormgevers: de producten uit de verpakkingssector komen onder ieders neus. Daarmee hebben vormgevers veel invloed op hoe we naar de wereld kijken. Daar ligt dus een enorme kans: we kunnen zó veel meer mensen aanspreken, en het wereldbeeld van mensen veranderen, als we onder de vormgevers meer diversiteit hebben.’