Nieuwe EU-regels verbieden bisfenol A in voedselcontactmaterialen

Wetgeving | VerpakkingsManagement | januari 14, 2025

Bisfenol A (BPA), een chemische stof die veel wordt gebruikt in voedselverpakkingen zoals coatings voor metalen blikken en herbruikbare plastic flessen, staat centraal in recente regelgeving van de Europese Commissie. Vanaf 20 januari 2025 is het gebruik van BPA in materialen die in contact komen met voedsel verboden. Dit Europese besluit volgt op strengere wetenschappelijke beoordelingen door de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA), die concludeerde dat BPA schadelijk kan zijn voor het immuunsysteem en andere gezondheidsrisico's kan veroorzaken.

BPA wordt al decennialang gebruikt vanwege de functionele voordelen, zoals het versterken van kunststoffen en het voorkomen van corrosie in blikken. Tegelijkertijd bleek uit onderzoek dat BPA kan migreren naar voedsel, wat gezondheidsrisico’s met zich meebrengt. In 2023 stelde de EFSA vast dat de huidige blootstellingsniveaus via voedsel voor alle leeftijdsgroepen te hoog zijn, wat leidde tot deze aanscherping van de regelgeving.
De schadelijke effecten van BPA omvatten onder andere verstoring van het immuunsysteem en mogelijke rol bij auto-immuunziekten zoals reumatoïde artritis en psoriasis. Ook andere bisfenolen die gevaarlijk zijn voor de gezondheid vallen onder het verbod.

Overgangsperiode en uitzonderingen

Om de industrie de tijd te geven zich aan te passen, is een overgangsperiode van 18 maanden ingesteld. Gedurende deze periode kunnen producten die aan de eerdere regelgeving voldoen nog in omloop blijven. Daarnaast voorziet de regelgeving in beperkte uitzonderingen voor toepassingen waarvoor momenteel geen veilige alternatieven beschikbaar zijn. Deze uitzonderingen worden regelmatig geëvalueerd en zijn tijdelijk van aard.

Alternatieven en uitdagingen

Hoewel er alternatieven voor BPA bestaan, zoals Tritan™ en polyestercoatings, zijn de veiligheid en duurzaamheid van deze materialen niet altijd gegarandeerd. Onderzoek wijst erop dat sommige BPA-vervangers, zoals bisfenol S (BPS), vergelijkbare hormoonverstorende effecten kunnen hebben. Dit benadrukt de noodzaak voor voortdurende samenwerking tussen de industrie en regelgevende instanties om veilige en functionele alternatieven te ontwikkelen.

Europese en nationale wetgeving

Het nieuwe verbod bouwt voort op bestaande beperkingen. In de EU is het gebruik van BPA in babyflessen al sinds 2011 verboden. Lidstaten zoals Frankrijk en Zweden hebben strengere nationale regels, waarbij BPA volledig of deels verboden is in voedselcontactmaterialen. De nieuwe regelgeving harmoniseert deze inspanningen verder om de gezondheid van consumenten in de hele EU te beschermen.

Toekomstige implicaties

Met de strengere regelgeving zet de Europese Unie een belangrijke stap richting verbeterde voedselveiligheid. Tegelijkertijd blijft de zoektocht naar veilige alternatieven een uitdaging. Producenten worden gestimuleerd om transparant te zijn over de gebruikte materialen en hun migratielimieten, zodat consumenten vertrouwen kunnen hebben in de veiligheid van voedselverpakkingen.

Waarom wordt BPA gebruikt?

Bisfenol A (BPA) is een chemische stof die veel wordt gebruikt in de productie van kunststoffen en harsen vanwege zijn functionele eigenschappen. Het heeft verschillende toepassingen, waaronder:

Polycarbonaat kunststof
BPA wordt gebruikt om sterke, transparante kunststoffen te maken. Deze worden gebruikt in producten zoals:
- Herbruikbare drinkflessen
- Voedselcontainers
- Veiligheidsbrillen
- Elektronische behuizingen
Epoxyharsen
Epoxyharsen met BPA worden gebruikt als coatings en afdichtingen, bijvoorbeeld:
- Binnenbekleding van metalen blikjes om corrosie en interactie tussen voedsel/drank en metaal te voorkomen
- Verzegeling van verpakkingen voor langdurige houdbaarheid
- Industrieel gebruik, zoals in lijmen en lakken
Thermisch papier
BPA wordt toegepast als ontwikkelaar in thermisch papier, bijvoorbeeld bij kassabonnen en tickets.

De stof wordt gewaardeerd vanwege zijn sterkte, stabiliteit en transparantie, maar de gezondheidsrisico's van BPA hebben geleid tot strengere regelgeving en alternatieven.

Alternatieven voor BPA

Er zijn verschillende alternatieven voor BPA, afhankelijk van de toepassing. Deze alternatieven moeten voldoen aan vergelijkbare functionele eisen zonder de nadelen van BPA:

Voor polycarbonaat kunststof
- Tritan™: Een BPA-vrij copolyester dat gebruikt wordt in drinkflessen en voedselcontainers.
- Polypropyleen (PP): Goedkoper en BPA-vrij, maar minder transparant dan polycarbonaat.
Voor epoxyharsen
- Polyester coatings: Worden steeds vaker toegepast als vervanging in voedselverpakkingen.
- Polyethyleentereftalaat (PET): Veelgebruikte BPA-vrije kunststof voor flessen en verpakkingen.
- Bio-gebaseerde harsen: Gemaakt van natuurlijke grondstoffen zoals suikers of zetmeel.
Voor thermisch papier
- Bisfenol S (BPS): Een alternatief dat vaak wordt gebruikt, maar vergelijkbare hormonale effecten kan hebben.
- Fenolvrije alternatieven: Nieuwe technologieën zonder hormoonverstorende effecten, zoals alternatieven gebaseerd op vitamine C.
Nieuwe materialen en innovaties
- Bio-afbreekbare polymeren: Innovatieve oplossingen die minder belastend zijn voor het milieu.
- Siliconen: Voor voedselcontainers en bakvormen, vanwege de hittebestendigheid en flexibiliteit.

Belangrijke aandachtspunten

Hoewel er veel alternatieven beschikbaar zijn, is het cruciaal om deze grondig te testen op veiligheid en duurzaamheid. Sommige vervangers, zoals BPS, blijken vergelijkbare risico's te hebben. Het vinden van veilige, duurzame en functionele alternatieven blijft daarom een belangrijk aandachtspunt voor de industrie en wetgevers.